"we zijn nog niet eens begonnen" – jeanpaul paula over diversiteit in de nederlandse mode In een verhit gesprek vertelt de stylist en art director hoe hij de poging tot een inclusievere industrie ervaren heeft dit jaar. i-D spreekt mensen uit de Nederlandse mode-industrie om erachter te komen of we er al echt zijn op het gebied van diversiteit en stelt daarbij misstanden aan de kaak. Lees er hier meer over. Als JeanPaul de studio binnen komt lopen is het eerste wat opvalt het boek wat hij onder zijn arm geklemd heeft: Why I’m No Longer Talking to White People About Race van de Brits-Nigeriaanse schrijfster Reni Eddo-Dodge. Een beetje een onheilspellend voorteken, aangezien ik wit ben en ons gesprek het komende uur steeds zal terugkomen op Nederlands racisme – en de uitwassen daarvan, die volgens Jean-Paul tot ver in onze mode-industrie reiken. Tijdens het gesprek kom ik er achter dat hij veel van dit soort literatuur leest, dit als een soort munitie om zich te bewapenen wanneer hij de discussie over racisme moet aangaan. “Mijn persoonlijke ervaring is niet genoeg om een argument mee te winnen. Mensen nemen me niet serieus wanneer ik zeg dat ik het zelf meemaak. Ik moet met feiten komen." De 31-jarige JeanPaul Paula maakte zijn intrede in het modecircuit zo'n tien jaar geleden. Gekleed als een soort futuristische, androgyne telg van Grace Jones wist hij jarenlang tijdens de internationale fashionweeks de aandacht van de meest vooraanstaande modecritici op zich te vestigen. De New York Times, Vogue Italia, ze liepen allemaal met hem weg. Sindsdien maakt hij furore als stylist en creative director en heeft hij net zijn eerste seizoen als jurylid van Holland’s Next Top Model afgerond. Toch heeft hij inmiddels Amsterdam alweer ingeruild voor Londen. “Hier in Nederland werk ik normaal gesproken namelijk niet.” Waarom dat zo is, werd duidelijk in het verhitte gesprek dat volgde. i-D: Vind je het vermoeiend om de hele tijd de discussie over racisme aan te moeten gaan?JeanPaul: Ik heb dat boek opengeslagen, omdat ik wilde weten hoe het er in Londen voor staat. Ik woon daar nu en ik wil daar als een geschoolde wereldburger het gesprek aan kunnen gaan, en fatsoenlijk antwoord kunnen geven op vragen. Ik wil niet met vingers te hoeven wijzen. En ik zie wat er gebeurt met Sylvana Simons, en met Anouk. Dat gebeurt mij niet. Over mijn lijk dat iemand een video van mij maakt waarin ik hang. Hoe helpt het lezen van boeken jou daarbij? In de praktijk merk ik vooral in discussies dat ik door me in te lezen, mezelf veel beter kan verwoorden. Ik word minder snel emotioneel, wat vaak als agressie en boosheid wordt geïnterpreteerd - iets waardoor mensen minder snel de neiging hebben me weg te zetten als ‘boze neger’. Kennis voelt voor mij op dit moment het enige waar ik mezelf mee kan bewapenen. Toch voer je ook op andere manieren discussies. Zo herinner ik me de portretten die je met Florian Joahn schoot, waarin je zwartgeverfd met rode lippen op straat poseert. Kun je daar iets over vertellen? Die serie was een experiment en een vervolg op een andere serie die ik met hem schoot. Het daagde het publiek uit met de vraag: voel je je ongemakkelijk door mij? Is Zwarte Piet een traditie die we in stand moeten houden? De reacties die ik erop kreeg toen ik het op Instagram plaatste waren best heftig. Mensen vonden het ongemakkelijk dat ik poseerde in de schmink van Zwarte Piet, zonder het kostuum, en de bijbehorende glimlach. En dat was waar het om ging voor mij: dat als je de ‘blackface’ van Zwarte Piet in een beetje een andere context plaatst het zo onschuldig niet meer is. Het lijkt niet averechts te werken om je uit te spreken over gevoelige onderwerpen. Zo floreerde Robbie’s bureau The Movement ook nadat hij zich op social media kritisch uitgelaten had over Harper’s Bazaar. Je moet niet vergeten, Robbie is een wit persoon. Dat is heel anders. Wij voeren vaak samen gesprekken en zijn het dan heel erg met elkaar eens. Maar Robbie weet ook dondersgoed dat als hij zijn mond opentrekt, dat mensen wel naar hem luisteren. Wat vind je dan van Robbie’s engagement met ‘diversiteit’? Robbie is een bondgenoot. Hij heeft begrepen dat het aan witte mensen is om iets te doen. Hij herkent en erkent ‘white privilege’ en ziet het ook als zijn verantwoordelijkheid om de industrie te veranderen. Toch klonk je net wel wat gefrustreerd. Het blijft wel de realiteit dat mensen eerder naar hem luisteren dan naar mij. Wij waren een tijdje terug allebei uitgenodigd deel te nemen aan een panel in Pakhuis de Zwijger om over diversiteit te discussiëren. En ik merk dan dat ik vaak honderd keer iets moet zeggen voordat mensen iets van me aannemen en dat als hij een of twee keer iets zegt mensen direct instemmend knikken. Maar ook dat mensen sneller met hem het gesprek aangaan. Noem daar is een voorbeeld van. Na afloop wordt Robbie dan benaderd door het homotijdschrift Attitude om over diversiteit te gaan praten. En dan zie je gewoon weer een wit clubje bij elkaar staan, want dan voelen ze zich comfortabel. Robbie snapte daar zelf overigens ook niets van, dat ze dan hem toe komen en niet naar mij. Ik heb daarom Robbie ook hoog zitten, hij is zich op zo’n moment bewust van zijn positie. Kun je met andere witte collega’s over zulk soort dingen praten? Nee, niet in Nederland. Ik werk hier niet. Je kunt het zien aan hoe de bladen hier hiërarchisch zijn ingedeeld. Er werken geen donkere mensen hier. En dat is de realiteit. Er worden geen donkere fotograferen ingehuurd, er zijn geen donkere visagisten. Geen donkere stylisten, geen donkere haarstylisten. En als er donkere modellen zijn huren ze witte mensen in om daar wat mee te doen. Elke Vogue-cover met Imaan [Hammam] is gedaan door een wit persoon die haar en make-up doet. Er wordt totaal niet nagedacht wat je echt kunt met zo’n cover op maatschappelijk en cultureel niveau – iets wat de Italiaanse Vogue wel doet. In Nederland gaat het daar niet over. Wat doet de Italiaanse Vogue dan goed? Die gaat de discussie aan en maakt er geen trend van, die communiceren de noodzakelijkheid van een diverser modebeeld. In Nederland gooien we Imaan op de cover en hopen we dat het verkoopt. Maar zo werkt het niet. Kijk, de hele discussie hierover ontstond na die uitspraak van Karin Swerink. Vervolgens heeft ze daar een open brief over geplaatst, maar geen excuus. Geen spijt, of sorry, of begrip. En ook geen uitleg waarom het al zo lang zo op deze manier gaat. En als ze dan vervolgens dertig mensen bij elkaar roept om het ‘eens te gaan hebben over diversiteit’, en al die mensen wit zijn, dan denk ik echt zo van… Maar vind je dan dat je je excuses moet aanbieden voor een mening die je op dat moment oprecht had? Ja, wel als wat je vindt echt niet correct is. En je hoeft dan misschien niet per se ‘sorry’ te zeggen, maar je moet wel kunnen beamen dat die mening fout was. Tot op zekere hoogte heeft ze dat ook wel gedaan. Had je gehoopt dat ze nog meer ‘met de billen bloot’ zou gaan? Ja, de enige manier waarop we het over racisme kunnen hebben is niet met ‘Ik snap het’ – want dat kan niet. Wat ik wil zien is dat iemand ziet wat hij of zij fout heeft gedaan, en zegt: “Ik weet niet wat racisme is en ik zal het nooit weten, want ik ben niet zwart, ik ben wit.” Ga vervolgens dan gesprekken aan met mensen die weten wat het is om ‘anders’ te zijn. Denk niet vanuit je zelf, de norm, en voer aanpassingen ook door in je team, en niet alleen op je pagina’s. Hoofdredactrices zouden na zo’n uitspraak eigenlijk gewoon ontslagen moeten worden, of zelf op moeten stappen. Maar dan spreek je jezelf eigenlijk een beetje tegen. Aan de ene kant vind je dat mensen die iets fout hebben gedaan het anders moeten gaan doen, maar anderzijds wil je dat iemand eigenlijk direct opstapt of ontslagen wordt. Ik denk dat er betere personen voor die posities zijn. Maar de route waar toen voor gekozen is, is gewoon niet goed. Na al de informatie die ze toen gewonnen hebben met de gesprekken die ze gevoerd hebben en de films die ze gekeken hebben, zie ik de vooruitgang niet op de juiste manier gebeuren. Die hoofdredactrices zijn op zoek gegaan naar een bepaalde balans waar ze hun hoofd boven water konden houden. Ze zochten diversiteitstokens en zetten die in als oplossing voor het gebrek aan diversiteit en noemden het dan vervolgens ‘inclusiviteit’. Als ik dan die thema-septemberissues zie... Wat vond je daarvan? Ik vond het afschuwelijk. Vooral die cover van de Vogue, waar het enige echt donkere meisje aan de zijkant stond, en niet in het midden, zoals het hoort. Daar zou je over na moeten denken. En als je ‘m dan opensloeg, hadden ze haar niet eens voor de main spread gebruikt [iets wat doorgaans gebruikelijk is, red.]. De NRC schreef na die launch dat de opvolgende nummers van Harper’s Bazaar vermoedelijk niet zo divers zouden zijn als het septembernummer, aangezien dat nummer volgens Cécile Narinx “een uitbundig aangezet thema was”, maar dat het boeken van diverse modellen wel een rode lijn zou blijven. En dat is nog steeds racisme. En elk tijdschrift doet het. Ik ben dan ook weggegaan uit Nederland, want ik kon er niet meer tegen. En als ik dan een model zie die haar zegje mag doen over racisme in zo’n issue, dan word ik ziedend. Want in plaats van dat ze mensen als ons, met een kleur, verder helpt, laat ze zich gewoon voor het karretje spannen. Ik ken zoveel donkere, intelligente vrouwen die niet met hun vuist omhoog staan, die niet het gesprek aangaan. Die niet eisen dat hun haar en make-up door een donker persoon worden gedaan, want ‘Hé, we staan in de Harper’s Bazaar!’ Maar gaat het daar dan over, dat het gehele team van kleur moet zijn om het kloppend te maken? Ja, want we focussen nu alleen nog maar op de modellen, terwijl het over de industrie in zijn totaliteit zou moeten gaan. Ik denk dat het trouwens ook wel moeilijk is om ‘nee’ te zeggen tegen een interview met de Harper’s Bazaar, als je daar de kans toe krijgt. Maar je staat daar dan zogenaamd een discussie te voeren met je gladgestreken haar, en dan niet eens over racisme, maar over diversiteit – want je weet dat als je het met witte mensen over racisme gaat hebben dat het in het verkeerde keelgat gaat schieten. Kijk, ik zit op tv met m’n porum. En ik heb tegen de producers gezegd: ik doe niet mee als er geen diverse cast is. Denk je dan wel eens dat je op zo’n moment zelf als de ‘token black guy’ wordt gevraagd? Ik hoop dat ik gevraagd ben omdat ze een diverser beeld willen uitdragen. Maar die vraag heb ik mezelf ook gesteld. En? Nou, kijk. Dit seizoen volgde hetzelfde format als het Amerikaanse seizoen, namelijk een jurypanel bestaande uit een model, een stylist, een influencer, et cetera. Dus ik ben toen gevraagd om de stylist van de Nederlandse versie te zijn. Na ons eerste gesprek heb ik toen duidelijk gemaakt dat ik een diverse industrie in de toekomst voor me zie, en dat waar ik voor sta niet een cast van witte jongens en meisjes is – dat is niet Nederland, en dat is niet realistisch. Ook heb ik na moeten denken over wat het betekent om zwart te zijn op de Nederlandse televisie. De eerste paar keer heb ik dan ook ‘nee’ gezegd, omdat ik bang was te eindigen zoals Sylvana Simons. Maar op set hou ik ook zeker niet m’n mond. Spreek je je vaker uit op sets als iets je niet zint? Ik neem geen blad voor de mond, nooit gedaan. Als ik iets zie wat niet juist is, wil ik er wat van zeggen. Ik had een keer in België een shoot bij een Nederlandse klant die als wifiwachtwoord ‘tien kleine negertjes’ had, en dat werd nog goed gepraat met een “maar we hebben toch ook gewoon seks met negers” ook. Dat heeft tot heftige discussies geleid. Had dat verdere consequenties? Ik ben nooit meer naar die klant teruggegaan. Heb je het idee dat er nu met al die discussies toch ergens wel een beetje een kentering aan het plaatsvinden is? Nee, totaal niet. We zijn nog niet eens begonnen. Wat we nu vieren is tokenisme, en dat is een andere vorm van racisme. Wat ik geweldig zou vinden is als ik een issue zie, die over precies dit aspect gaat. Dat ze in detail met bewijzen uit eigen archief komen, waarin ze benoemen waar het fout is gegaan. Dan hebben we een discussie. En dat is niet het enige. Dan moet je daarbij ook de mensen aannemen die er echt over mee kunnen praten. Het is niet erg om toe te geven dat je het fout hebt gedaan, maar op de een of andere manier is het hier in Nederland een te grote opgave.